The Power of Apotropaion. Not only about ancient reminiscences in medieval weaponry from Polish lands
PDF

Keywords

art
middle ages
arms and armour
shield
apotropaion
prehistory

How to Cite

Michalak, Arkadiusz. 2020. “The Power of Apotropaion. Not Only about Ancient Reminiscences in Medieval Weaponry from Polish Lands”. In Gremium. Studies in History, Culture and Politics, no. 14 (December), 19-38. https://doi.org/10.34768/ig.vi14.291.

Abstract

Shield surfaces have been decorated since ancient times. The motif often repeated in their decorations were images of evil eyes, monsters, mythical animals (signa horribilia). Depiction from the shield increased apotropeically, the protective properties of the shield. A popular face motif also appearing on the shields at that time was also the emblem of the lions, or figures with stylized animal ears, evoking an association with the figure of a mythological satire and the personification of celestial bodies: the Sun and the Moon. On the altars created in Bohemian workshops, we also find deciduous or planted masks with floral motifs on the shields, which are interpreted as a representation of a wild man.

Until today the only known shield with a similar motif from Polish lands came from the scene of the Crucifixion of Christ depicted on frescoes from the church of St. Marcin in Wichów, near Żagań, dated to the second quarter of the 15th century (Fig. 1: 1). In the article we discuss the next depiction from the Crucifixion scene: contained in the Brewery from around 1420, the Collegiate Library in Głogów, University Library (reference number IF 442) (Fig. 1:3), from the Bible Sacra Veteri et Novi Testamenti (the so-called Bible of Banks), from circa 1427 (St. B, R. 162) (Fig. 1:4), frescoes from the Holy Trinity chapel at the Lublin castle (Fig. 1: 2) and from the figural lodging of the Resurrection of the altar from Brodnica (Śrem county), dating back to the beginning of the 16th century.

Protective representation of the face is another motif with ancient roots, which found its place in the culture of the Middle Ages and the decoration of medieval arms and armour.

 

https://doi.org/10.34768/ig.vi14.291
PDF

References

Alm J., European crossbows: a survey, London 1994.
Ambrosiani B., Regalia and Symbols in the boat-graves, [w:] Vendel Period Studies. Transaction of the Boat-grave symposium in Stockholm, February 2-3, 1981, red. J.P. Lamm, H.Å.Nordström, Stockholm 1983, s. 22-30.
Babuin A., Τα επιθετικά όπλα των Βυζαντινών κατά την ύστερη περίοδο (1204-1453), Ιωάννινα 2009.
Bernardini P., Camporeale G., The Etruscans outside Etruria, Verona 2004.
Bernheimer R., Wild men in the Middle Ages, New York 1979.
Bishop M.C., Coulston J.C.N., Roman Military Equipment from the Punic Wars to the Fall of Rome, London 1993.
Boube-Picot Ch., Les bronzes antiques du Maroc, IV: L’équipement militaire et l’armament, Paris 1994.
Bruce-Mitford R.L.S., The Sutton Hoo Ship-Burial. Vol. 2: Arms, Armour and Regalia, London 1978.
von Carnap-Bornheim C., Ilkjær J., Illerup Ådal: Die Prachtausrüstungen, Aarhus 1996.
Chmarzyński G., Wielkopolska Plastyka Gotycka, Poznań 1936.
Comstock M., Vermeule C., Greek, Etruscan and Roman bronzes in the Museum of Fine Arts, Boston, Boston 1971.
Černenko E. V., Bandurovs´kij O. V., Lûbotins´kij kurgan, „Arheologíční vídkrittâ v Ukraïní 1997-1998 pp.”, Kiïv 1998, s. 153-155.
Denkstein V., Pavézy českého typu III, „Sborník Národního muzea v Praze” 19/1-5, 1965, s. 117-202.
Dickinson T.M., Symbols of Protection: The Significance of Animal-ornamented Shields in Early Anglo-Saxon England, „Medieval Archaeology”, t. 49/1, 2005, s. 109-163.
Duczko W., Moc spirali. Historia motywów wolutowych we wczesnej sztuce europejskiej, [w:] Wędrówka rzeczy i idei w średniowieczu, „Spotkania Bytomskie”, t. 5, red. S. Moździoch, Wrocław 2004, s. 159-171.
Egg M., Ein neuer Helmhut mit zusammengesetzter Kallote, „Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseum in Mainz", t. 29, 1982, s. 273-277.
Egg M., Princely graves from Kleinklein in Styria, Austria, „Arheološki vestnik", t. 70, 2019, 335-352.
Grigg R., Inconsistency and Lassitude: the Shield Emblems of the Notitia Dignitatum, Journal of Roman Studies, t. 73, 1983, s. 132-142.
Gromadzki J., Malarstwo miniaturowe na Śląsku w okresie 1380-1550, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, t. 50-51 (2000-2001), s. 43-68.
Gromadzki J., Śląskie malarstwo miniaturowe od ok. 1440 do końca epoki gotyku, [w:] Migracje. Sztuka późnogotycka na Śląsku, red. A. Patała, Wrocław 2018, s. 79-93.
Grotowski P.Ł., Motyw gotyckiej zbroi płytowej jako wczesny przejaw okcydentalizacji w ruskim malarstwie ikonowym w XV wieku, [w:] Artifex doctus. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Gadomskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. W. Bałus, W. Walanus, M. Walczak, t. II, Kraków 2007, s. 47-56.
Hopkins C., Assyrian Elements in the Perseus–Gorgon Story, „American Journal of Archaeology”, Vol. 38/3, 1934, s. 341-358.
Howe T.P., The Origin and Function of the Gorgon-Head, „American Journal of Archaeology”, Vol. 58/3, 1954, s. 209-221.
James S., Excavations at Dura Europos: Final Report VII – Arms and Armour and Other Military Equipment, London 2004.
Karłowska-Kamzowa A., Sztuka gotycka w Poznaniu, [w:] Dzieje Poznania, red. J. Topolski, t. 1: Dzieje Poznania do roku 1793, vol. 1, Warszawa-Poznań 1988, s. 370-392.
Karłowska-Kamzowa A., Śląsk, [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, red. A. Karłowska-Kamzowa, Poznań 1984, s. 79-110.
Kliś Z., Pasja: cykle pasyjne Chrystusa w średniowiecznym malarstwie ściennym Europy Środkowej, Kraków 2006.
Kloss E., Die Schlesische Buchmalerei des Mittelalters, Berlin 1942.
Knüvener P., Die spätmittelalterliche Skulptur und Malerei in der Mark Brandenburg, Worms 2011.
Kohlmorgen J., Der mittelalterliche Reiterschild. Historische Entwicklung von 975 bis 1350 und Anleitung zum Bau eines kampftauglichen Schildes, Wald-Michelbach 2002.
Kowalski P., Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.
Kretzenbacher L., Maskenschild und Schildmasken. Gedanken zum gotischen Kreuzigungsfresko in der obersteirischen Utsch um 1400, „Zeitschrift der historischen Vereins für Steiermark”, t. 73, 1982 s. 45-79.
Kretzenbacher L., Ein Maskenschild als rätselhaftes Bildsymbol und Heilsgewinnung St. Olafs zu Stiklestad 1030, „Fornvännen”, t. 82, 1987, s. 19-31.
Lankester P.J., Two maces from Henry VIII's arsenal?, „Royal Armouries Yearbook", t. 5, 2000, s. 27-43.
Laking G.F., A record of European Armour and Arms through seven centuries, vol. II, London 1920.
Lloyd S., Mellart J., Baycesultan excavation, „Anatolian studies”, t. 6, Ankara 1956, s. 101-135.
Mann J.G., Notes on the Evolution of Plate Armour in Germany in the Fourteenth and Fifteenth Century, „Archaeologia", t. 84, 1935, s. 69-97.
Marek L., „Renesans" w uzbrojeniu średniowiecznym?, „Archaeologia Historica Polona", t. 16, 2007, s. 63-75.
Marek L., Boar- and Bear-Hunting in Post Medieval Silesia. Archaeological Evidence, „Fasciculi Archaeologia Historicae", fasc. XXII, 2009, s. 101-107.
Marek L., Średniowieczne uzbrojenie Europy Łacińskiej jako Ars Emblematica, Wrocław 2017.
Michalak A., O dwóch średniowiecznych buławach z Pomorza Zachodniego, [w:] Wojskowość ludów Morza Bałtyckiego. Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego. Materiały z II Międzynarodowej Sesji Naukowej Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego, Wolin 4-6 sierpnia 2006 r., red. M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk, Toruń 2007, s. 128-149.
Michalak A., A 14-th century Hungarian knobbed mace head from "Góra Birów" in Podzamcze on the Polish Jura Chain, [w:] Cum Arma Per Aeva. Uzbrojenie indywidualne na przestrzeni dziejów, red. P. Kucypera, P. Pudło, Toruń 2011, s. 173-200.
Michalak A., In the world of medieval symbols. Depiction of a shield from the fresco of St. Martin’s church in Wichów, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, t. 29, 2012, s. 184-208.
Michalak A., Arma Confinii. Przemiany późnośredniowiecznej broni z rubieży Śląska, Wielkopolski, Brandenburgii i Łużyc, Zielona Góra 2019.
Michalak A., Kaźmierczak R., Kucypera P., Niegowski J., A Fourteenth Century Baselard from Lake Ostrowite in Northern Poland, „Acta Militaria Mediaevalia", t. 13, 2017, s. 165-180.
Milovanović B., Anđelković Grašar J., Female Power That Protects: Examples of the Apotropaic and Decorative Functions of the Medusa in Roman Visual Culture from the territory of the Central Balkans, „STARINAR”, t. LXVII, 2017, s. 167-182.
Nickel H., Ullstein Waffenbuch: eine kulturhistorische Waffenkunde mit Markenverzeichnis, Berlin-Frankfurt/M.-Wien 1974.
Nørgård Jørgensen A., Waffen und Gräber: Typologische und chronologischen Studien zu skandinavischen Waffengräbern 520/30 bis 900 n. Chr., Copenhagen 1999.
de Ridder A., Les Bronzes Antiques du Louvre II, Paris 1915.
Rodriguez Lorente J.J., The XVth Century Ear Dagger. Its Hispano-Moresque origin, „Gladius", t. III, 1964, s. 67-87.
Różycka-Bryzek A., Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa 1983.
Šmahel F., Diví lidé (v imaginaci) pozdního středověku, Praha 2012.
Quesada-Sanz F., García D., Las armas de la tumba del guerrero de Málaga, [w:] La tumba del guerrero. Un enterramiento excepcional en la Málaga fenicia del siglo VI a.C., red. D. García, S. López, E. García, Sevilla 2018, s. 145-230.
Werner J., Ein langobardischer Schild von Ischl an der Alz, Gem. Seeon (Oberbayern), „Bayerische Vorgeschichtsblätter", t. 18/19, 1951/1952, s. 45-58.